Kiedy w pracy dochodzi do zdarzenia, na skutek którego pracownik doznaje urazu, może ubiegać się o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy. Jakie warunki muszą być spełnione, aby zakwalifikować tak wydarzenie? Czy poślizgnięcie się w drodze do pracy będzie brane pod uwagę? Dowiedz się, co to jest wypadek przy pracy i kiedy przysługuje za niego świadczenie.

1. Definicja wypadku przy pracy
2. 4 warunki wypadku przy pracy
3. Rodzaje wypadków przy pracy
4. Przykłady wypadku przy pracy
5. Kiedy wypadek nie jest wypadkiem przy pracy?
6. Świadczenia związane z uznaniem wypadku przy pracy
7. Okoliczności w których świadczenia nie przysługują (umyślność, rażące niedbalstwo)

Definicja wypadku w pracy

 W świetle przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, wypadek przy pracy definiuje się jako nagłe zdarzenie związane z wykonywaniem obowiązków zawodowych, spowodowane przyczyną zewnętrzną, które prowadzi do urazu lub śmierci. Aby zdarzenie zostało uznane za wypadek przy pracy, musi wystąpić w jednej z następujących okoliczności: podczas wykonywania standardowych obowiązków służbowych lub na polecenie przełożonego; w trakcie działań na rzecz pracodawcy, nawet bez jego polecenia, w czasie pozostawania w dyspozycji pracodawcy, w drodze między siedzibą firmy a miejscem wykonywania obowiązku pracy wynikającego ze stosunku pracy.

4 warunki wypadku przy pracy

 Aby uznać dane zdarzenie jako wypadek przy pracy, muszą jednocześnie zostać spełnione wszystkie cztery poniższe kryteria:

1. nagłość – powinno zadziać się w ciągu jednej zmiany roboczej;
2. przyczyna zewnętrzna, która nie wynika z wewnętrznych uwarunkowań pracownika (np. choroby, stanu zdrowia). Przykładem może być np. brak zabezpieczenia  na maszynie czy uszkodzenie sprzętu;
3. związek z pracą – zdarzenie nastąpiło podczas lub w związku z wykonywaniem zwykłych obowiązków lub wypełniania poleceń przełożonego. Bierze się pod uwagę również sytuacje, kiedy wypadek wydarzył się podczas wykonywania czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez jego polecenia. Do tej kategorii zalicza się również wydarzenia, które nastąpiły w drodze między siedzibą zakładu pracy, a miejscem wykonywania obowiązków służbowych wynikających ze stosunku pracy;
4. uraz lub śmierć – uraz definiowany jest jako  uszkodzenie tkanek ciała lub narządów wewnętrznych pracownika wskutek działania czynnika zewnętrznego.  Oprócz wypadku przy pracy, pracownik może ulec wypadkowi traktowanemu na równi z wypadkiem przy pracy, jest to wypadek, któremu pracownik uległ:

• w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż powyższe. Wyjątek stanowi wypadek spowodowany postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
• podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
• przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Wypadkiem przy pracy będzie też nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:

• uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe;
• wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
• pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie;
• odbywania szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący, pobierania stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych;
• wykonywania pracy przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, pracy na rzecz tych spółdzielni;
• wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
• wykonywania pracy na podstawie umowy uaktywniającej, o której mowa w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. nr 45, poz. 235);
• współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
• wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
• wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
• wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi;
• odbywania służby zastępczej;
• nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego  przez słuchaczy pobierających stypendium;
• kształcenia się w szkole doktorskiej przez doktorantów otrzymujących stypendium; wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy;

Rodzaje wypadków w pracy

Rozróżnia się również typy wypadków przy pracy. Należą do nich:

• śmiertelny wypadek przy pracy – zdarzenie skutkujące śmiercią pracownika, która nastąpiła w ciągu 6 miesięcy od momentu jego zaistnienia;
• ciężki wypadek przy pracy – zdarzenie, które spowodowało ciężkie uszkodzenie ciała , taki jak utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej, inne istotne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu . Obejmuje także choroby nieuleczalne lub zagrażające życiu, trwałe choroby psychiczne, całkowitą lub częściową niezdolność do wykonywania pracy w zawodzie , a także trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała;
• wypadek zbiorowy – występuje, gdy w wyniku tego samego zdarzenia poszkodowane zostają co najmniej dwie osoby.

W powyższych sytuacjach (wypadek śmiertelny, ciężki, zbiorowy) Pracodawca zobowiązany jest do niezwłocznego zawiadomienia o takim wypadku Państwową Inspekcję Pracy oraz Prokuraturę.

 

Przykłady wypadku przy pracy

 

Definicja wypadku przy pracy nie pozostawia wątpliwości, jednak warto interpretować ją na bazie konkretnych przykładów. Taką kwalifikację mogą otrzymać następujące zdarzenia:

1. Poślizgnięcie się w miejscu pracy: pracownik poślizgnął się na mokrej podłodze w biurze, co doprowadziło do złamania ręki. Zdarzenie było nagłe, związane z wykonywaniem obowiązków zawodowych i wywołane zewnętrzną przyczyną (śliska podłoga) oraz spowodowało uraz (złamanie ręki)
2. Upadek z wysokości: podczas wykonywania prac na rusztowaniu na budowie, pracownik spadł, doznając poważnych obrażeń. Wypadek miał miejsce w trakcie realizacji obowiązków zawodowych.
3. Uderzenie przez maszynę lub przedmiot: operator maszyny w zakładzie produkcyjnym został uderzony przez ruchomy element urządzenia w wyniku jego awarii, co doprowadziło do urazu.
4. Poparzenie substancją chemiczną: pracownik laboratorium przypadkowo rozlał kwas, co spowodowało poparzenie skóry. Zdarzenie było nagłe, związane z pracą, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodując uraz.
5. Porażenie prądem elektrycznym: elektryk podczas naprawy instalacji elektrycznej został porażony prądem, co skutkowało obrażeniami.
6. Zatrucie oparami toksycznymi: pracownik magazynu podczas rozładunku kontenera wdychał opary toksycznych substancji chemicznych, co spowodowało ostre zatrucie organizmu. Zdarzenie było nagłe, związane z wykonywaniem obowiązków zawodowych i wywołane zewnętrzną przyczyną (opary chemiczne) powodując uraz.
7. Przygniecenie przez ciężki ładunek: w magazynie pracownik został przygnieciony przez spadającą paletę towaru podczas załadunku wózka widłowego, co doprowadziło do poważnych obrażeń nóg. Wypadek miał miejsce w trakcie wykonywania obowiązków zawodowych i był spowodowany zewnętrzną przyczyną (nieprawidłowe zabezpieczenie ładunku).

Kiedy wypadek nie jest wypadkiem przy pracy? 

Zdarzenie nie zostanie uznane za wypadek przy pracy, jeśli nie spełnia co najmniej jednego z wymogów określonych w przepisach:

1.Brak związku zdarzenia z pracą

Zdarzenie nie może zostać zakwalifikowane jako wypadek przy pracy, jeśli:

• miało miejsce w czasie wolnym, poza zakresem obowiązków zawodowych pracownika;
• nastąpiło podczas załatwiania spraw prywatnych, które nie były związane z wykonywaniem obowiązków na rzecz pracodawcy.

Przykład: pracownik zakończył pracę i w czasie wolnym udał się na siłownię. Podczas treningu doznał urazu.

2. Brak przyczyny zewnętrznej:

Jeśli wypadek był wynikiem wyłącznie wewnętrznych przyczyn, takich jak choroba przewlekła pracownika, np. zawał serca niezwiązany z warunkami pracy, cukrzyca, nadciśnienie.

Przykład: pracownik cierpiący na epilepsję doznał napadu w miejscu pracy, jednak napad nie był wywołany czynnikami zewnętrznymi, a jedynie naturalnym przebiegiem choroby.

3. Brak nagłości zdarzenia

Pracownik od dłuższego czasu odczuwa dolegliwości bólowe, które związane są z jego schorzeniem.

4. Brak skutków w postaci urazu lub śmierci: 

Zdarzenie nie spowodowało żadnych obrażeń ciała ani skutków zdrowotnych, które można zakwalifikować jako uraz.

Przykład: podczas przechodzenia pracownik źle stanął stopą, która uległa wykrzywieniu jednak po rozchodzeniu nie odczuwał żadnych dolegliwości bólowych oraz nie była konieczna pomoc lekarska.

Świadczenia związane z uznaniem wypadku przy pracy

Z tytułu uznania wypadku przy pracy pracownikowi przysługują różnego rodzaju świadczenia:

• zasiłek chorobowy,
• świadczenie rehabilitacyjne,
• zasiłek wyrównawczy,
• jednorazowe odszkodowanie,
• renta z tytułu niezdolności do pracy
• w tym renta szkoleniowa,
• renta rodzinna i dodatek do renty rodzinnej (dla sieroty zupełnej),
• dodatek pielęgnacyjny,
• pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne^[1]. 

Okoliczności, w których świadczenia nie przysługują

Wyżej wymienione świadczenia z tytułu wypadku przy pracy nie przysługują, jeśli:

• pracownik umyślnie lub w skutek rażącego niedbalstwa naruszył przepisy o ochronie życia i zdrowia oraz udowodniono, że była to wyłączna przyczyna wypadku;
• pracownik w znacznym stopniu przyczynił się do spowodowania wypadku, ponieważ był pod wpływem alkoholu lub środków odurzających czy psychotropowych.

Jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że ubezpieczony znajdował się w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, płatnik składek kieruje ubezpieczonego na badanie niezbędne do ustalenia zawartości alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych w organizmie. Ubezpieczony jest obowiązany poddać się temu badaniu. Odmowa poddania się badaniu lub inne zachowanie uniemożliwiające jego przeprowadzenie powoduje pozbawienie prawa do świadczeń, chyba że ubezpieczony udowodni, że miały miejsce przyczyny, które uniemożliwiły poddanie się temu badaniu.

Podstawa prawna:

USTAWA z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2022r. poz. 2189).

^[1]