Lean Manufacturing – czyli jak zwiększyć efektywność produkcji

Koncepcja zarządzania produkcją Lean Manufacturing to tzw. szczupłe zarządzanie. Obecnie to jeden z najkorzystniejszych systemów zarządzania przedsiębiorstwem, który sprawdza się w rozwijających firmach i wszędzie tam, gdzie liczy się maksymalizacja wartości dostarczanych do klienta docelowego przy jednoczesnej minimalizacji zużycia zasobów przedsiębiorstwa. A zatem, jeśli chcemy zoptymalizować sposoby zarządzania produkcją i zredukować marnotrawstwo zasobów, powinniśmy pomyśleć o wdrożeniu w firmie tej koncepcji działania. Zobacz, na czym polega Lean Manufacturing i jakie są skuteczne systemy zarządzania produkcją.

Czym jest Lean Manufacturing? Definicja
Lean Manufacturing a tradycyjne podejście do produkcji
Podstawowe zasady Lean Manufacturing
Lean manufacturing a rodzaje marnotrastwa w przedsiębiorstwie
Przykładowe narzędzia Lean Manufacturing
Jakie są korzyści z Lean Manufacturingu?

Czym jest Lean Manufacturing? Definicja

Koncepcja Lean Manufacturing ma swoje początki w działaniach koncernu motoryzacyjnego Toyota. W latach 40. XX wieku inżynier Taiichi Ohno wprowadził wiele zmian w kwestii organizacji produkcji samochodów. To doprowadziło markę Toyota na pozycję światowego lidera w branży motoryzacyjnej.

System zarządzania produkcją Lean Manufacturing polega na redukcji kosztów, poprawie jakości wytwarzanego produktu, a także skrócenia czasu realizacji zamówień dla klientów. Te metoda działania umożliwia uzyskanie o wiele lepszych wyników w normalnej działalności przedsiębiorstwa, a także wpływa na:

ogólną kulturę organizacyjną firmy,
szybszy rozwój,
zwiększenie konkurencyjności marki na rynku,
usprawnienie komunikacji pomiędzy pracownikami w obrębie całego przedsiębiorstwa.

A zatem filozofia Lean Manufacturing pozwala na ciągłą poprawę wyników finansowych przedsiębiorstwa przy założeniu, że kluczem do ich osiągnięcia jest optymalne wykorzystywanie zasobów i redukcja zużycia energii potrzebnej np. do realizowania procesów produkcyjnych.

Lean Manufacturing a tradycyjne podejście do produkcji

Tradycyjne podejście do produkcji najczęściej generuje wysokie koszty operacyjne i powoduje liczne straty w materiale wykorzystywanym jako półprodukt. Wynika to z braku odpowiedniej optymalizacji procesów oraz jasno ustalonych strategii działania. W tradycyjnym podejściu produkcyjnym liczy się przede wszystkim: masowość wyrobów, jak najkrótszy czas realizacji zamówień, szybki zysk.

Tabela 1: Porównanie koncepcji Lean Manufacturing do tradycyjnego podejścia do produkcji ^[1].

Aspekt	Tradycyjna produkcja	Lean Manufacturing
Filozofia	Skupia się na masowej produkcji i ekonomii skali	Skupia się na tworzeniu wartości i eliminacji marnotrawstwa
Zarządzanie zapasami	Utrzymuje duże stany magazynowe, aby zapobiec przestojom w produkcji	Just-in-Time (JIT), produkcja wyłącznie w odpowiedzi na bieżące zapotrzebowanie
Kierunek produkcji	Produkcja na podstawie prognoz, często w dużych partiach	Produkcja na podstawie rzeczywistego zapotrzebowania klientów (system „pull”)
Zarządzanie marnotrawstwem	Marnotrawstwo jest często wynikiem nadprodukcji i nadmiaru zapasów	Ciągła eliminacja marnotrawstwa (np. nadprodukcji, wad, zbędnych zapasów)
Kontrola jakości	Kontrola jakości na końcowym etapie produkcji	Zapobieganie wadom poprzez stałe doskonalenie (Kaizen) i analiza przyczyn źródłowych (Poka-yoke)
Zaangażowanie pracowników	Pracownicy wykonują wyłącznie specjalistyczne zadania, bez większego wpływu na proces	Pracownicy zaangażowani na każdym etapie, pracują w zespołach międzyfunkcyjnych
Elastyczność	Niska elastyczność z powodu długich cykli produkcyjnych i dużych partii	Wysoka elastyczność, krótsze cykle produkcyjne i szybka adaptacja do zmian
Skupienie na kliencie	Produkcja zgodna z projektami inżynierów, ograniczona reakcja na opinie klientów	Produkcja zgodna z potrzebami klientów, uwzględniając ich opinie
Wykorzystanie technologii	Duża automatyzacja w celu masowej produkcji	Selektywne użycie technologii do zwiększenia efektywności i eliminacji marnotrawstwa

Takie działania nie wpływają obecnie korzystnie na rozwój przedsiębiorstw zajmujących się produkcją i dystrybucją towarów^[2]. Zamiast tradycyjnego podejścia do produkcji warto wykorzystać Lean Manufacturing, który m.in. poprawia morale pracownicze, zaangażowanie personelu oraz realnie zwiększa jakość produktów wypuszczanych na rynek.

Zadowolona pracownica produkcji

Podstawowe zasady Lean Manufacturing

System zarządzania produkcją w ramach koncepcji Lean Manufacturing zakłada przede wszystkim, że do osiągnięcia sukcesu trzeba sprostać 5 zasadom, a mianowicie:

Ustalenie jasnych wartości produktu z punktu widzenia potencjalnego klienta
Cały proces wdrożenia zasad Lean Manufacturingu w przedsiębiorstwie zaczyna się od zdefiniowania wartości istotnych dla klienta. Nie chodzi tylko o stworzenie produktu, ale o dostarczenie wartości, która spełni jego potrzeby i oczekiwania. Przykładowo, dla klienta kupującego samochód, wartością może być nie tylko sam pojazd, ale również jego niezawodność, ekonomiczność, komfort jazdy i prestiż marki. Określając wartości firma może skupić się na dostarczaniu na rynek produktów, które będą spełniać oczekiwania potencjalnych odbiorców.
Określenie strumienia wartości produktów
Strumień wartości to szereg czynności dodających wartość do produktu, od momentu powstania pomysłu aż do dostarczenia go klientowi. Pojęcie „czynności dodające wartość do produktu” jest jednym z fundamentów filozofii Lean Manufacturing. Czynności dodające wartość, to wszystkie działania w procesie produkcyjnym, które bezpośrednio przyczyniają się do powstania produktu takiego, jakiego oczekuje klient. Zadaniem przedsiębiorstwa jest zidentyfikowanie wszystkich tych czynności i usunięcie tych, które nie dodają wartości. Przykładowo, w produkcji mebli strumień wartości może obejmować projektowanie, zakup materiałów, obróbkę drewna, montaż, pakowanie i dostawę. Eliminując zbędne czynności, takie jak np. niepotrzebne transporty wewnętrzne, ponowne pomiary czy długotrwałe oczekiwanie na materiały, przedsiębiorstwo skraca czas produkcji i zmniejsza koszty.
Stworzenie systemu do swobodnego przepływu surowców i materiałów na produkcji
Ciągły przepływ materiałów w Lean Manufacturing oznacza, że surowce, półprodukty i gotowe produkty poruszają się przez linię produkcyjną płynnie i bez zbędnych przerw. Jest szereg działań, które można podjąć na rzecz swobodnego przepływu, miedzy innymi upraszcza procesy, standaryzuje narzędzia i wyposażenie czy eliminuje się magazyny pośrednie. Przykładowo, w fabryce produkującej elektronikę, zastosowanie systemu kanban pozwala na automatyczne zamawianie komponentów, gdy ich poziom na magazynie spada poniżej ustalonego progu. Bardzo istotnym elementem jest tzw. system pull, czyli produkcja na żądanie. Ta metoda organizacji produkcji zakłada, że produkcja jest synchronizowana z zapotrzebowaniem, czyli produkty są wytwarzane na podstawie konkretnych zamówień klientów, a nie na podstawie prognoz. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko powstawania zapasów, które wiążą kapitał i zajmują miejsce.
Implementacja sprawnego systemu komunikacji pomiędzy klientem a dostawcą
Efektywna komunikacja między klientem a dostawcą jest kluczowa dla zapewnienia płynności produkcji i spełnienia wymagań klienta. Systemy informacyjne, takie jak EDI (Electronic Data Interchange), umożliwiają automatyczną wymianę danych między partnerami biznesowymi, co przyspiesza procesy i minimalizuje ryzyko błędów. Przykładowo, w branży motoryzacyjnej, producenci samochodów wykorzystują EDI do wymiany informacji o zamówieniach, stanach magazynowych i dostawach części. Oprócz zastosowania różnych narzędzi cyfrowych do współpracy i wymiany danych, ważnym aspektem jest jasne zdefiniowanie ról i odpowiedzialności osób odpowiedzialnych za komunikację z każdej strony, opracowanie procedur dotyczących zgłaszania problemów, zmian zamówień itp. oraz określenie ścieżki eskalacji dla bardziej złożonych problemów. Nieocenionym elementem i spoiwem dla wszystkich elementów tworzenia sprawnego systemu komunikacji z dostawcami jest budowanie relacji opartych na zaufaniu i współpracy.
Stałe wdrażanie zoptymalizowanych rozwiązań np. zgodnie z metodologią Kaizen (zapobieganie wadom poprzez stałe doskonalenie)
Kaizen to japońska filozofia ciągłego doskonalenia (małe, ale regularne zmiany). W Lean Manufacturing zakłada się, że procesy produkcyjne nigdy nie są doskonałe i zawsze istnieje potencjał do poprawy. Pracownicy są zachęcani do zgłaszania pomysłów na usprawnienia, a przedsiębiorstwo tworzy systemy umożliwiające szybkie wdrażanie tych pomysłów. Przykładowo, w fabryce produkującej żywność, pracownicy mogą zaproponować zmianę układu linii produkcyjnej, aby zmniejszyć ilość ruchów wykonywanych przez pracowników i tym samym zwiększyć wydajność. Ponieważ Kaizen to nie jednorazowe działanie, ale ciągły proces doskonalenia to kluczem do osiągniecia trwały efektów jest wprowadzenie takiego podejścia i sposobu myślenia do kultury organizacyjnej firmy.

Lean Manufacturing a rodzaje marnotrawstwa w przedsiębiorstwie

Wszelkiego rodzaju niewykorzystane i wyrzucone surowce to takie, które zostały zmarnowane. W koncepcji Lean Manufacturing nie ma miejsca na marnotrawstwo surowców. Nieoptymalne zużycie materiałów często wynika z błędów ludzkich, nierytmiczności działań, a także przeciążanie pracowników odpowiedzialnych za kluczowe procesy produkcyjne.

Tabela 2: Rodzaje marnotrawstwa w koncepcji Lean Manufacturing

Rodzaj marnotrawstwa	Charakterystyka
Nadprodukcja (Overproduction)	Produkcja większej ilości towaru niż jest potrzebna. Takie czynniki prowadzą do nadmiaru zapasów i nieefektywności przedsiębiorstwa produkcyjnego.
Oczekiwanie (Waiting)	Czekanie na maszyny, materiały lub informacje powoduje, że spowalnia się proces produkcji.
Transport (Transport)	Niepotrzebne przemieszczanie materiałów lub produktów, co wydłuża czas produkcji i zwiększa koszty.
Zbędna obróbka (Extra Processing)	Wykonywanie zbędnych etapów obróbki lub modyfikacji produktów. To powoduje podnoszenie kosztów.
Zapasy (Inventory)	Nadmierne gromadzenie zapasów prowadzi do zamrożenia kapitału i strat na przechowywaniu.
Zbędny ruch (Motion)	Niepotrzebne ruchy pracowników, które obniżają wydajność i prowadzą do zmęczenia.
Wady (Defects)	Powstawanie wadliwych produktów, a to prowadzi do kosztów związanych z poprawkami lub odpadami.

Lean Manufacturing pomaga w wyeliminowaniu czynników powodujących marnotrawstwo surowców wykorzystywanych w procesach produkcyjnych. Dzięki temu przedsiębiorstwo może sprawniej się rozwijać, optymalizować koszty operacyjne i zwiększać swoją konkurencyjność rynkową.

Przykładowe narzędzia Lean Manufacturing

Jeśli chodzi o systemy zarządzania produkcją w ramach koncepcji Lean Manufacturing, warto znać podstawowe narzędzia umożliwiające przeprowadzenie skutecznego wdrożenia takich zasad w przedsiębiorstwie.

Najpopularniejsze narzędzia to:

5S – Metoda organizacji miejsca pracy, która ma na celu stworzenie i utrzymanie uporządkowanego, czystego i efektywnego środowiska pracy. Poszczególne etapy tego systemu to selekcja, systematyka, sprzątanie, standaryzacja i samodyscyplina). Doskonale sprawdza się wszędzie tam, gdzie ważne jest utrzymanie porządku i przejrzystości, np. na liniach produkcyjnych, w magazynach czy biurach.
Kanban – system wizualizacji przepływu pracy, który pomaga w zarządzaniu zadaniami i utrzymaniu równowagi między popytem a podażą. W tym przypadku kluczową rolę odgrywają tablice i karty do wizualizacji, które ułatwiają kontrolę stanu pracy, eliminowanie marnotrawstwa surowców oraz minimalizowanie zapasów.
VSM (Value Stream Mapping) – system służy do mapowania przepływu wartości w procesach. To graficzne przedstawienie wszystkich czynności, które są niezbędne do wyprodukowania i dostarczenia produktu lub usługi do klienta. Taka mapa drogowa, pokazująca w jaki sposób materiały i informacje przemieszczają się przez cały proces produkcyjny, pozwala zidentyfikować miejsca, w których można wprowadzić usprawnienia i docelowo zwiększyć wydajności i zredukować koszty.
Poka-Yoke – system zabezpieczeń, który ma zapobiegać powstawania błędów i pomyłek na etapie produkcji poprzez projektowanie i wdrażanie narzędzi optymalizacyjnych. Może być stosowany na każdym etapie procesu produkcyjnego, od produkcji po montaż.
Six Sigma – zbiór narzędzi statystycznych służących do poprawy jakości procesów i redukcji zmienności. Szczególnie przydatne w procesach, gdzie wymagana jest bardzo wysoka jakość, np. w przemyśle farmaceutycznym.

Warto w tym miejscu wymienić inne dwa pojęcia, które nie są stricte narzędziami, ale są fundamentem, na którym opiera się wiele narzędzi i technik Lean Manufacturing.

Kaizen – można postrzegać zarówno jako filozofię, która napędza ciągłe doskonalenie, jak i jako zbiór narzędzi, które umożliwiają osiągnięcie tego celu. To filozofia, która zakłada ciągłe doskonalenie i wprowadzanie małych, ale regularnych usprawnień w procesach produkcyjnych przedsiębiorstwa i reorganizacji pracy. Można ją stosować w każdym obszarze działalności firmy, od produkcji po usługi.

JIT (Just in Time) – czyli „dokładnie na czas”, to całościowe podejście do produkcji, które ma na celu minimalizację zapasów i produkcję tylko tego, co jest potrzebne, dokładnie w momencie, gdy jest potrzebne, aby minimalizować zapasy i redukować koszty. JIT tworzy ramę dla innych narzędzi Lean, takich jak Kanban, SMED (technika szybkiej zmiany narzędzi) czy Value Stream Mapping. Te metody pomagają w realizacji celów JIT.

Wszystkie powyższe narzędzia z zakresu Lean Manufacturingu, powodują że produkcja staje się lepiej zoptymalizowana, generuje mniejsze koszty i jednocześnie pozwala zużywać tylko tyle surowców, ile rzeczywiście jest potrzebne. Wybór odpowiednich narzędzi Lean Manufacturing zależy od konkretnych potrzeb i celów organizacji. Często stosuje się kombinację różnych narzędzi, aby osiągnąć optymalne rezultaty.

Jakie są korzyści z Lean Manufacturingu?

Skuteczne wdrożenie systemu zarządzania produkcją w ramach metodologii Lean Manufacturing niesie ze sobą wiele korzyści dla przedsiębiorstwa. To działania, które przede wszystkim wzmacniają konkurencyjność firmy. Korzyści z zastosowania Lean Manufacturingu można podzielić na kilka obszarów:

Poprawa efektywności produkcji (zwiększenie wydajności, skrócenie czasu realizacji zamówień czy mniejsze koszty produkcji),
Poprawa jakości produktów (mniejsza liczba defektów co między innymi wpływa na większą satysfakcję klientów),
Zwiększenie elastyczności produkcji (szybkie reagowanie na zmiany popytu, mniejsza wrażliwość na zakłócenia w łańcuchach dostaw),
Lepsze wykorzystanie zasobów (optymalizacja wykorzystania maszyn i urządzeń, zmniejszenie zużycia materiałów),
Skrócenie czasu potrzebnego na wprowadzenie produktów na rynek (wzrost konkurencyjności, ułatwienie wdrożenia nowych technologii),
Poprawa warunków pracy (bezpieczniejsze środowisko pracy, większa satysfakcja pracowników).

Agencje zatrudnienia mogą odegrać kluczową rolę we wdrażaniu lean manufacturing, zarówno poprzez dostarczanie pracowników do realizacji nowych zadań, jak i wspieranie firm w outsourcingu procesów logistycznych i produkcyjnych. Nasi specjaliści pomogą dobrać odpowiednich kandydatów i zapewnią płynne przejście do nowego modelu działania. Dowiedz się więcej o ofercie Gi Group w zakresie outsourcingu w obszarze logistyki i produkcji.

Na koniec warto dodać, że Lean Manufacturing, choć kojarzy się przede wszystkim z produkcją, to filozofia, która może być z powodzeniem wdrożona w każdym obszarze działalności firmy. Czy to w biurze, dziale sprzedaży, czy nawet w usługach – wszędzie tam, gdzie występują procesy, można znaleźć pole do optymalizacji. Eliminując marnotrawstwo czasu, zasobów i energii, Lean Manufacturing pozwala na osiągnięcie większej efektywności i lepszych wyników. Pamiętajmy jednak, że lean to nie jednorazowy projekt, ale ciągły proces doskonalenia, który wymaga zaangażowania wszystkich pracowników. Lean Manufacturing to nie sprint, ale maraton. To ciągły proces ulepszania, który wymaga od całej organizacji wytrwałości, współpracy, a także stałego rozwoju i dostosowywania do zmieniających się warunków.

Bibliografia:

^{[1] https://centerforlean.com/difference-between-lean-manufacturing-and-traditional-manufacturing/

[2] https://learnmech.com/difference-traditional-and-lean-manufacturing/}