Urlop wypoczynkowy — jak obliczyć wymiar urlopu wypoczynkowego?

Każda osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę ma prawo do wykorzystania urlopu wypoczynkowego w określonym wymiarze. Zgodnie z Kodeksem Pracy osoba zatrudniona w firmie na umowie o pracę może wykorzystać w ciągu roku 20 lub 26 dni urlopu wypoczynkowego, zależnie od swojego stażu pracy. Przejrzyj poniższy poradnik, a dowiesz się, jaki jest podstawowy wymiar urlopu wypoczynkowego oraz jak staż w pracy i edukacji wpływa na liczbę dni wolnych. Wiedząc, ile wynosi urlop wypoczynkowy, łatwiej zaplanujesz swoje dni wolne każdego roku.

Czym jest urlop wypoczynkowy i komu przysługuje?
Ile dni urlopu przysługuje pracownikowi?
Urlop wypoczynkowy — jak liczyć?
Urlop wypoczynkowy u pracownika tymczasowego
Prawa i obowiązki pracodawcy w zakresie urlopu
Urlop na żądanie i okolicznościowy
Urlop zaległy z poprzedniego roku

Czym jest urlop wypoczynkowy i komu przysługuje?

Urlop wypoczynkowy to odpłatne świadczenie, które jest wypłacane przez pracodawcę w okresie nieobecności pracownika w miejscu jego zatrudnienia. Zgodnie z ustawową definicją urlopem wypoczynkowym nazywamy coroczną, nieprzerwaną oraz w pełni płatną przerwę w wykonywaniu obowiązków zawodowych^[1].

Pamiętaj, że jako pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę lub umowy o pracę tymczasową nie masz prawa zrzec się urlopu wypoczynkowego. To oznacza, że w ciągu roku musisz wykorzystać przysługujące dni wolne albo otrzymać ekwiwalent od pracodawcy za niewykorzystane dni urlopowe. Jedyny wyjątek, kiedy nie ma możliwości wykorzystania dni urlopowych danego roku to długotrwałe przebywanie na zwolnieniu lekarskim. Wtedy urlop wypoczynkowy będzie dostępny do wykorzystania na początku przyszłego roku.

Pełny lub niepełny wymiar urlopu wypoczynkowego przysługuje każdemu pracownikowi, który jest legalnie zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Pracodawcy mogą też wyrazić swoją dobrą wolę i udzielić urlopu wypoczynkowego dla umów zlecenie lub o dzieło. W tym przypadku wszystko zależy od indywidualnych ustaleń pracownika z pracodawcą.

Pełny urlop wypoczynkowy przysługuje też osobom, które pracują na podstawie umowy o pracę tymczasową, np. przez agencję zatrudnienia.

Prawo do urlopu wypoczynkowego jest regulowane przez przepisy Kodeksu pracy, które określają m.in. wymiar urlopu w zależności od stażu pracy, zasady jego udzielania, a także szczegółowe kwestie związane z odwołaniem pracownika z urlopu czy obowiązkiem wykorzystania urlopu w okresie wypowiedzenia umowy o pracę.

Ile dni urlopu przysługuje pracownikowi?

Zgodnie z aktualnymi przepisami prawo do urlopu wypoczynkowego przysługuje każdemu pracownikowi, który podejmuje pracę po raz pierwszy w życiu lub kontynuuje zatrudnienie u tego samego albo innego pracodawcy.

W przypadku pierwszego zatrudnienia pracownik ma prawo do 1/12 wymiaru urlopu wypoczynkowego przysługującego po przepracowanym roku.

Jeśli masz pierwszą umowę o pracę, możesz obliczyć wymiar swojego urlopu wypoczynkowego z prostego wzoru: 1/12 * 20 dni = 1,66 dnia. To oznacza, że za każdy przepracowany miesiąc w pierwszym roku zatrudnienia masz prawo do wykorzystania 1,66 dnia urlopu wypoczynkowego.

W sytuacji, kiedy pracownik ma za sobą już pierwszy rok zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, pełny wymiar urlopu wypoczynkowego jest przyznawany z góry^[2]. Czyli jeżeli masz przepracowane 12 miesięcy na umowie o pracę (obojętnie czy u poprzedniego lub obecnego pracodawcy) możesz wykorzystać swoją całą pulę urlopu nawet w styczniu.

Jako pracownik masz prawo do urlopu wypoczynkowego w dwóch wymiarach, zależnych od stażu pracy:

20 dni urlopu wypoczynkowego w skali roku, jeśli Twój ogólny staż pracy jest krótszy niż 10 lat,
26 dni urlopu wypoczynkowego, jeśli Twój ogólny staż pracy jest dłuższy niż 10 lat.

Kiedy masz umowę o pracę na niepełny etat np. ½ etatu, wtedy przysługuje Ci prawo do wymiaru urlopu wypoczynkowego o długości odpowiednio 10 lub 13 dni.

Mężczyzna, który nie wie, jak obliczyć wymiar urlopu wypoczynkowego

Urlop wypoczynkowy — jak liczyć?

Wymiar urlopu wypoczynkowego jest uzależniony od stażu pracy, do którego zaliczamy nie tylko okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę lub pracę tymczasową. A zatem od kiedy 26 dni urlopu przysługuje pracownikowi? Wystarczy, że obliczony staż pracy przekroczy ogółem 10 lat. Wtedy masz do dyspozycji aż 26 dni urlopowych w skali roku.

Wbrew pozorom, wcale nie musisz pracować 10 lat na podstawie umowy o pracę, aby uzyskać prawo do pełnego wymiaru urlopu wypoczynkowego, czyli 26 dni. Aby ustalić, ile wynosi urlop wypoczynkowy, musisz przede wszystkim obliczyć swój ogólny staż pracy, do którego zaliczamy:

zasadniczą lub równorzędną szkołę zawodową – nie więcej niż 3 lata stażu pracy,
średnia szkoła zawodowa – nie więcej niż 5 lat stażu pracy,
średnia szkoła zawodowa dla absolwentów szkoły zasadniczej – 5 lat stażu pracy,
średnia szkoła ogólnokształcąca – 4 lata,
szkoła policealna – 6 lat,
szkoła wyższa (studia) – 8 lat.

W przypadku edukacji w szkole wyższej niezależnie od uzyskanego tytułu (licencjat, magister, doktor) okres wliczany do stażu pracy to zawsze 8 lat^[3].

Pamiętaj jednak, że poszczególne okresy nauki nie sumują się. A zatem do swojego stażu zatrudnienia zaliczysz maksymalnie 8 lat edukacji. To oznacza, że wystarczy przepracować dwa lata w ramach umowy o pracę, aby przekroczyć próg 10 lat stażu pracy do uzyskania pełnego wymiaru urlopu wypoczynkowego.

Urlop wypoczynkowy u pracownika tymczasowego

Pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę tymczasową mają prawo do dwóch dni urlopu wypoczynkowego za każdy pełny miesiąc pracy. W tym przypadku wcześniejszy staż pracy i wykształcenie nie mają wpływu na długość urlopu. Czyli pracownik tymczasowy ma do dyspozycji 24 dni urlopu w roku.

Ta zasada obowiązuje tak samo w przypadku pracy dla jednego pracodawcy, jak i dla kilku (u każdego, miesiąc pracy daje 2 dni płatnego urlopu). W razie niewykorzystania przez pracownika tymczasowego urlopu wypoczynkowego w trakcie zatrudnienia, agencja wypłaca pracownikowi ekwiwalent za niewykorzystaną część lub cały urlop. Chyba że pracownik będzie podpisywać kolejną umowę z tym samym pracodawcą, wtedy urlop może być wykorzystany w kolejnym okresie zatrudnienia.

Co ciekawe, urlop nie jest zależny od wymiaru etatu, urlop w tej samej liczbie dni przysługuje również i pracownikom zatrudnionym na pół etatu, a nawet na mniejszy wymiar. Z tym że wynagrodzenie jest wyliczane proporcjonalnie do wymiaru czasu, zaokrąglając w górę przy niepełnych godzinach.

Prawa i obowiązki pracodawcy w zakresie urlopu

Każdy pracodawca powinien znać wymiar urlopu wypoczynkowego swoich pracowników. To niezbędne, aby prawidłowo rozliczać przyznane dni wolne od pracy i wiedzieć, kiedy 26 dni urlopu przysługuje danej osobie zatrudnionej w firmie.

Jeśli pracownik uda się na urlop wypoczynkowy, pracodawca jest zobligowany do przestrzegania kilku zasad zgodnych z Kodeksem pracy^[4].

Po pierwsze pracownik ma pełne prawo do nieprzerwanego 14-dniowego urlopu wypoczynkowego. To oznacza, że osoba zatrudniona w firmie może, ale nie musi udać się na odpoczynek trwający nie krócej niż 14 dni kalendarzowych. Co ciekawe, w 2021 roku Główny Inspektorat Pracy stwierdził, że nieudzielenie pracownikowi takiej możliwości nie stanowi wykroczenia przeciwko prawom pracownika. To oznacza, że pracownik podczas planowania urlopu może zdecydować się na nieprzerwane 14 dni bez pracy, ale wcale nie musi tego robić.

Dodatkowo pracodawca jest zobligowany do udzielenia urlopu wypoczynkowego w innym terminie niż początkowo założony, jeśli pracownik nie jest w stanie rozpocząć wypoczynku z powodu:

urlopu macierzyńskiego,
niezdolności do pracy w wyniku choroby i zwolnienia lekarskiego,
odosobnienia związanego z chorobą zakaźną,
powołania na ćwiczenia wojskowe.

Zakład pracy ma jednak prawo do planowania urlopów pracowniczych w taki sposób, aby firma mogła sprawnie funkcjonować. To oznacza, że pracodawca może wymagać od swoich podwładnych: wykorzystywanie zaległych urlopów w wybranych terminach, a także odwołać urlop w szczególnych sytuacjach, które mogą rzutować na sprawność funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Dowiedz się także, jak wyglądają warunki zatrudnienia na umowę o pracę tymczasową (w tym prawo do urlopu): umowa o pracę tymczasową — seria pytań i odpowiedzi

Urlop na żądanie i okolicznościowy

Zgodnie z Art. 167 Kodeksu Pracy pracownik ma prawo do wykorzystania 4 dni płatnego urlopu na żądanie, który jest wliczany w wymiar urlopu wypoczynkowego. W takiej sytuacji pracownik musi poinformować pracodawcę o chęci wzięcia dnia wolnego, nawet bez wskazania konkretnego powodu najpóźniej w dniu, który ma być dniem wolnym. Niewykorzystane dni wolne na żądanie nie przechodzą na kolejny rok.

Zwolnienie od pracy w ramach urlopu okolicznościowego jest wykorzystywane w celu załatwienia spraw rodzinnych lub obowiązku obywatelsko-społecznego. Pracownikowi przysługują np. 2 dni wolnego w przypadku śmierci ojca, matki lub małżonka, 1 dzień na śmierć babci, dziadka, a także 2 dni w przypadku opieki nad dzieckiem w wieku do 14 lat.

Urlop zaległy z poprzedniego roku

Kodeks Pracy reguluje też kwestie wykorzystania zaległego urlopu wypoczynkowego. Jeśli pracownik nie rozdysponował wszystkich wolnych dni w danym roku, pracodawca może nakazać mu wykorzystać dni wolne do 30 września bieżącego roku kalendarzowego. W sytuacji, kiedy zatrudniona osoba nie może tego zrobić, np. z powodu urlopu macierzyńskiego, zakład pracy wypłaca tzw. ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.

^[1] https://www.gov.pl/web/rodzina/urlopy-i-zwolnienia-od-pracy

^[2] https://www.gov.pl/web/rodzina/urlopy-i-zwolnienia-od-pracy

^[3] https://www.gov.pl/web/rodzina/urlopy-i-zwolnienia-od-pracy

^[4] https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19740240141/U/D19740141Lj.pdf